Hugo ten Hertog. (foto Harry Gielen)
door Peter Boel
Is het het hoogste dat je in het schaakspel kunt bereiken? Creatief maar toch correct spelen? Het was wel de kwalificatie die Thomas Willemze en Frank Erwich gaven aan de partij die in de zesde KNSB-ronde de schoonheidsprijs won – die van Hugo ten Hertog tegen Tomasz Warakomski. “Creatief en correct” schreef ons jurykoppel zelfs, alsof het helemaal natuurlijk is dat de twee samengaan! Dat gold in ieder geval ditmaal wel voor de grootmeester van Paul Keres. Er was in de zesde ronde overigens heel veel te beleven, maar niemand haalde het niveau van Ten Hertog, die als schoonheidsprijs de door New In Chess uitgegeven schaakthriller De Sponsor in de wacht sleepte.
“Kers op de taart was het fraaie positioneel stukoffer waarmee Ten Hertog in het eindspel de partij besliste,” aldus Willemze/Erwich.
Hugo ten Hertog – Tomasz Warakomski
Paul Keres-Groningen Combinatie
1.Pf3 d5 2.g3 c6 3.Lg2 Lg4 4.h3 Lh5 5.c4 e6 6.d4 Pd7 7.cxd5 exd5 8.Pc3 Ld6
9.e4
De tijden zijn veranderd. Wit scheept zichzelf op met een isolani op de d-lijn, maar dit is wel de beste zet om zwart aan te pakken nu hij nog niet helemaal ontwikkeld is.
9…dxe4 10.Pxe4 Le7 11.De2 Pgf6
Laat zijn koning door een schaakje naar een oncomfortabel veld dwingen. Dit was niet te voorkomen met 11…Lb4+ 12.Kf1! (voor wit is dit een stuk minder vervelend, zoals zal blijken) 12…De7 13.a3 f5 (als de loper wijkt volgt toch weer 14.Pd6+) 14.Peg5 Dxe2+ 15.Kxe2 Ld6 16.Te1 en zwart heeft vele zwaktes, waar wit spoedig op gaat drukken met Pe6.
12.Pd6+ Kf8 13.Pc4 Lb4+ 14.Ld2
14.Kf1 was hier ook een alternatief, om de b4-loper weer snel aan de tand te kunnen voelen.
14…De7?
Het valt te begrijpen dat Warakomski de dames wil ruilen, maar toch was 14…Lxd2+ 15.Dxd2 Lxf3 16.Lxf3 Pb6 beter geweest. Nu zijn er een paar lichte stukken geruild en de zwarte dame is verdedigend en aanvallend sterk. Het probleem met de dameruil is dat zwart niet met de koning terug kan slaan en de situatie op de koningsvleugel dus ongunstig voor hem blijft.
15.Dxe7+! Lxe7 16.Pfe5 Pxe5 17.dxe5 Pd7 18.f4
Dreigt de loper te winnen met 19.g4 en 20.f5. Ineens heeft wit een enorm ruimteoverwicht.
18…Lg6 19.Pa5 Pc5 20.0–0 Ld3 21.Tfd1 Le2 22.Te1 La6 23.b4
Elke zet van Ten Hertog is dwingend, wat het vooral psychologisch lastig maakt voor zwart.
23…Td8 24.Ted1 Pa4 25.Le3 Txd1+ 26.Txd1 Pc3 27.Td2 Ke8
Ten Hertog kiest nu voor een stukoffer dat zelfs door de engine als beste mogelijkheid wordt beschouwd:
28.Pxc6! bxc6 29.Lxc6+ Kf8 30.a4 h5
Natuurlijk niet 30…Lxb4 wegens 31.Td8+.
31.b5 Lc8 32.a5
Wit heeft de tijd om eerst zijn eigen pionnen veilig te stellen voordat hij op a7 slaat.
32…Th6 33.Lxa7
Het is duidelijk dat zwart dit niet droog gaat houden, zelfs niet nu zijn toren eindelijk meedoet.
33…La6 34.Tb2 Lc8 35.Ld4 Pa4 36.a6 Ld8 37.a7 Pb6 38.Lc5+ Kg8
39.Kg2
Even uit het schaak op b6 stappen – dat was toch zonde geweest. Nu gaf zwart op.
Frank van Tellingen mocht zijn partij met Michiel Bosman afronden met een oogstrelend dameoffer en de jury schreef daar zeer gecharmeerd van te zijn, maar “de inleidende aanval was iets te hobbelig om voor de hoofdprijs in aanmerking te komen. Het was met name zwarts eigen zet 28…Kg8 die het pleit beslechtte, waar het na 28…Pg5 nog verre van duidelijk zou zijn geweest.”
Frank van Tellingen – Michiel Bosman
De Waagtoren-LSG IntelliMagic
1.e4 e6 2.d4 d5 3.Pc3 Lb4 4.exd5 exd5 5.Ld3 Pf6 6.Pge2 0–0 7.0–0 h6 8.Pg3 Te8
Laat wit min of meer begaan. Scherper was 8…c5!.
9.Pce2 b6 10.c3 Lf8 11.b4!?
11…c6
11…c5!.
12.a4 Pbd7 13.a5 Lb7 14.Dc2 Pb8
Bosman weigert consequent zijn beste kans waar te nemen met …c5 en moet nu zwaar in de verdediging.
15.axb6 axb6 16.Txa8 Lxa8 17.Pf5 Pbd7
Zelfs hier was 17…c5 nog het beste om de loper op d3 te kietelen.
18.Peg3 b5? 19.Dd1?!
Een beetje aarzelend. Sterk was de manoeuvre Dc2-d2-f4.
19…Lb7 20.Lc2 Lc8 21.Dd3 Te6?
21…Pb6 22.Ph5 Lxf5 23.Dxf5 Pbd7 was nog OK voor zwart.
22.Ph5 Kh8 23.Pf4 Te8 24.Ph5 Te6
25.g4!?
Van Tellingen gaat op de zwarte koning af. Stockfish komt met een heel ander plan: 25.Ld2 en 26.Ta1…
25…Db6?
Wat doet die dame daar??
26.Pf4 Te8 27.Dh3 Ph7 28.Dh5
Wit kon gaan voor een stukoffer met 28.Ph5 Pdf6 29.Phxg7 Lxg7 30.Pxg7, bijvoorbeeld 30…Kxg7 31.Dxh6+ Kh8 (31…Kg8 32.g5) 32.Lg5.
28…Kg8?
28…Pg5! was hier een onwaarschijnlijke verdediging. Het paard lijkt uiterst kwetsbaar te staan op g5, maar dreigt wel naar e4 of f3 te springen. Bovendien ontwijkt het de aanval door de witte loper op c2 en dekt het de f7-pion, waardoor offers nog geen zin hebben. Op de volgende zet wil zwart zijn fort verstevigen met …Pf6.
29.Pxh6+! gxh6 30.Lxh7+ Kg7
30…Kxh7 31.Dxf7+ met verlies van de toren – en meer. Maar nu heeft wit een pion plus aanval.
31.Lf5 Pf6
Geeft wit de gelegenheid de partij te beëindigen met een elegant dameoffer:
32.Dxh6+! Kxh6 33.Ph5+
En mat – op de volgende zet!
1-0
De winnaar van de vijfde ronde deed opnieuw van zich spreken: Nick Maatman kreeg weer wit in zijn Groningse team en speelde weer een frisse pot. “Een overtuigende aanvalspartij, maar toch wat te licht voor een schoonheidsprijs,” vond de jury.
Nick Maatman – Kobe Smeets
Paul Keres-Groningen Combinatie
1.c4 c6 2.Pf3 d5 3.e3 Pf6 4.Pc3 e6 5.b3 Pbd7 6.Dc2 Ld6 7.Lb2 0–0 8.Le2 b6
9.g4
Helemaal volgens de nieuwste inzichten. Dit pionoffer is ook al enkele malen gespeeld in deze stelling, onder andere door Nepomniachtchi, Aronian en Andreikin.
9…Pxg4 10.Tg1 Pge5
Beter was 10…Pde5 om het witte paard op f3 uit te schakelen. Dat paard zal zich nu ontpoppen als een geducht aanvalsstuk. Na 11.cxd5 cxd5 12.Pb5 Pxf3+ 13.Lxf3 Pe5 14.Le2 Lb7 15.Pxd6 (15.f4 Tc8!) 15…Dxd6 16.f4 Pg6 17.h4 De7! heeft zwart net genoeg tegenspel, al ziet ook dit er precair uit.
10…Pgf6 lijkt ook nog te kunnen, bijvoorbeeld 11.cxd5 cxd5 en zwart gaat spoedig verder met …e6-e5 om de witte loperdiagonaal te plomberen.
11.Pg5 Pf6 12.f4 Pg6 13.h4
Meedogenloze opmars van de witte pionnen.
13…Te8
13…Pxh4 laat h7 even in de steek, dus volgt 14.Pb5! Pg6 (anders 15.Lxf6) 15.Pxd6 Dxd6 16.Ld3 gevolgd door rustig lange rokade en het zal ooit misgaan op de twee lange diagonalen.
14.0–0–0 e5 15.fxe5
Maatman besluit dat één diagonaal genoeg voor hem is. Bot en sterk was 15.h5! Pf8 16.cxd5 (of ook 16.Tg2 met verdubbeling) 16…cxd5 17.h6, bijvoorbeeld 17…g6 18.Pb5 Lb7 (zwart moet e5 opgeven vanwege 18…Lb8? 19.Dc6!) 19.Pxd6 Dxd6 20.fxe5 en wit wint, vooral vanwege de nu geopende f-lijn.
15…Lxe5
16.Ld3?
Een schoonheidsfoutje…
16…De7
… waarvan Kobe niet profiteert. Met het onwaarschijnlijke 16…Lg4! 17.Tdf1 Lh5 had hij het paard op g6 extra kunnen stutten. Voorlopig komt wit niet tot aanval.
17.Tdf1
Nu was 17.cxd5 cxd5 18.h5 zeker overtuigender. De tekstzet geeft zwart nog een verdedigingskans met 17…Le6.
17…d4? 18.Pce4
18.exd4! Lxd4 19.h5.
18…dxe3 19.Pxf6+ Lxf6?!
Nu krijgt Maatman helemaal gelijk. Na het lelijke maar noodzakelijke 19…gxf6 20.Pxh7 Kxh7 21.Lxg6+ Kh8! is het nog volkomen onduidelijk, al was dat natuurlijk erg moeilijk te zien.
20.Txf6! gxf6 21.Pe4
Dit is duidelijk winnend, al moest wit zich er nog wel even van vergewissen dat de zwarte e-pion geen roet in het eten gooit.
21…e2 22.Pxf6+ Dxf6
Na 22…Kf8 23.Pxh7+ Kg8 24.Lxe2! Kxh7 (24…Dxe2 25.Txg6+ en mat) 25.h5 wint wit ook in de aanval.
23.Lxf6 e1D+ 24.Txe1 Txe1+ 25.Kb2
Nu staat het materieel precies gelijk, maar de witte aanval gaat door. Voor alles dreigt weer 26.h5.
25…Lg4 26.Dc3 c5
27.Lxg6
Pakt de lange diagonaal. De zwarte koning moet het vrije veld in.
27…hxg6 28.Lh8 Kf8 29.Dg7+ Ke7 30.Df6+ Kd7 31.Dxf7+ Kc8 32.Dg8+ Kb7 33.Dd5+ Kb8 34.Le5+ Txe5 35.Dxe5+
En opgegeven, want er gaat nog meer materiaal verloren.
De volgende grootmeesterpartij was een echte bezienswaardigheid: “Een heel vreemde partij waarbij een hele oppervlakkige blik het gevoel geeft dat beide spelers gewoon 27 zetten hun stukken rond hebben gespeeld en zwart ineens opgeeft,” schreef de jury. “Nadere inspectie leert echter dat wit een kleine tien zetten daarvoor al strategisch gewonnen staat en dat zwart niet lang daarna ten onder gaat aan alle subtiele dreigingen. Een knappe prestatie van Beerdsen, maar de partij speelt zich teveel onder de oppervlakte af om zich tot schoonheidsprijswinnaar te laten bekronen.”
Thomas Beerdsen – Friso Nijboer
Apeldoorn-Kennemer Combinatie
1.e4 c5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 e6 4.0–0 Pge7 5.Te1 a6 6.Lf1 d5
7.d3
De hoofdvoortzetting is hier 7.exd5 Pxd5 8.d4, maar de tekstzet heeft ook zo zijn voordelen.
7…d4 8.e5 Pd5 9.c4!
Meteen het centrum claimen.
9…dxc3 10.bxc3 Le7
Tot zover was het ook al op hoog niveau gespeeld. Tegen Anand en Navara speelde Gelfand hier het subtielere 10…Tb8 om het paard naar e7 te kunnen terugtrekken.
11.c4
Nu moet het paard naar de damevleugel, waar het niets doet en in de weg staat. Misschien had het naar b6 gemoeten, vanwaar het later naar d7 kan en druk op e5 kan uitoefenen. Wit heeft nu wel een gat op d4, maar daar kan maar één zwart stuk heen terwijl de rest passief blijft staan. Leerzaam!
11…Pc7 12.Pc3 0–0 13.Pe4 b6 14.Tb1 Tb8 15.Le3 Ld7 16.Dd2
16…Pa8
Deze zet spreekt boekdelen. Nijboer voelt zich duidelijk niet op zijn gemak. Het probleem is dat elke zwarte breekzet, zoals …b6-b5 of …f7-f6, veel te verzwakkend is. Beerdsen blijft rustig zijn stelling versterken terwijl hij dat in de gaten houdt.
17.g3 Kh8 18.Lg2 Tc8 19.Tbd1 Le8 20.Db2
Ver vooruitgezien door Beerdsen: de dame blijkt hier zeer goed te staan!
20…Dc7 21.h4 Td8 22.Lf4
22…b5
Daar komt hij dan toch, maar wit kan het gewoon negeren.
23.h5
23.cxb5 axb5 24.Dxb5? Pb4 25.Dc4 Pb6 zou natuurlijk prima in zwarts straatje passen.
23…Pb4
24.Pd6! Lc6
Zwart zou graag iets willen ruilen, maar het probleem na 24…Lxd6 25.exd6 Dc8 is dat wit snel een sterke aanval krijgt met 26.h6 f6 27.Pg5!
analysediagram
en pion e6 hangt; 27…e5 verliest over de lange diagonaal na 28.Txe5!!.
25.h6 g6 26.Pg5 Kg8
26…Lxg2 verliest een kwaliteit en een belangrijke pion na 27.Pgxf7+ Kg8 28.Pxd8.
27.Lh3
Ontwijkt weer een ruil en creëert allerlei vage dreigingen op e6 en f7. Nijboer had blijkbaar geen zin meer om alles uit te rekenen en gaf op; hij heeft gewoon geen zinnige zetten meer.
Net als vroeger Manuel Bosboom (waar zijn zijn partijen?) kunnen we in bijna elke ronde bijna blindelings de partij van onze nieuwe houwdegen, Eline Roebers, plaatsen. Of ze nu wint of verliest. Ditmaal dolf ze het onderspit tegen de Apeldoorner Sjef Rijnaarts, maar, zoals de jury schreef, het publiek werd weer uitstekend vermaakt: “De partij was echter te grillig om in aanmerking te komen voor de schoonheidsprijs.” Dit is wat we over dit bonte geheel kunnen zeggen.
Sjef Rijnaarts – Eline Roebers
Apeldoorn-Kennemer Combinatie
1.e4 e6 2.d4 d5 3.Pc3 Lb4 4.e5 c5 5.a3 Lxc3+ 6.bxc3 Pc6 7.a4
Vermijdt de beruchte Hook-variant die na 7.Dg4 verder gaat met 7…Da5 en …Da4.
7…Da5 8.Ld2 Pge7 9.Pf3 Ld7
10.c4
Allemaal nog uit en te na bekend. Vaker wordt hier de f1-loper ontwikkeld, naar b5, d3 of e2.
10…Dc7 11.cxd5 Pxd5 12.c3 f6!?
Energiek als altijd, maar misschien te vroeg?! Engines geven de voorkeur aan 12…a5, al dan niet voorafgegaan door ruil op d4.
13.exf6 gxf6 14.Le2 0–0–0 15.0–0 Thg8
Er volgt een ‘ouderwetse’ aanvalspartij over twee vleugels: wie komt eerder? Rijnaarts neemt het initiatief:
16.a5 Pce7 17.a6 b6 18.dxc5 Lc6!?
Roebers houdt de vaart erin met een pionoffer; na 19.axb6 Pxb6 hoopt ze sneller tegenspel te krijgen.
19.Db3 Pg6 20.cxb6 Pxb6
21.Tfd1
Ook Rijnaarts wil geen tijd verliezen en verdedigt zijn stukken, maar 21.Dxe6+ Kb8 22.Le3 was zeker mogelijk geweest, bijvoorbeeld 22…Tde8 23.Df5 Pe7 24.Dh3 Ped5 25.Pd4 La8 26.Ld2. Maar dit ziet er wel erg link uit.
21…Pe5 22.Lf4?
Overziet een belangrijke pointe. Direct 22.Dxe6+ was nog steeds beter.
22…Lxf3 23.Dxe6+
23…Pbd7!
Misschien had Sjef gerekend op 23…Kb8 24.Txd8+ Txd8 25.Dxf6 en de zwarte stelling stort in, bijvoorbeeld 25…Pbd7 26.Tb1+ Kc8 27.Lxe5 en wit komt eerst.
24.Lxe5
Na 24.Lxf3 Pxf3+ 25.Kh1 Dxf4 moet wit genoegen nemen met gelijkspel met 26.Dc6+ Dc7 27.Dxf3 Pe5, maar na de tekstzet heeft zwart een tussenschaak:
24…Txg2+
25.Kf1?!
Verliest de controle. Wit moest het griezelig ogende 25.Kh1! spelen: na 25…Dxe5 26.Dxe5 Pxe5 27.Lxf3 Txd1+ 28.Txd1 Txf2 (variant Jeroen Bosch) staat het gelijk. Wits koning is nu meer in gevaar dan de zwarte, maar de stelling blijft vol tactische grappen:
25…Lxe2+ 26.Kxg2 fxe5 27.Td6?
Dit faalt op een venijnig antwoord. Beter was klaarblijkelijk 27.Ta4 Tf8 28.Td6 waarna 28…Lc4 niet mogelijk is; na 28…Lb5 29.Tb4 Dc5 gevolgd door 309…e4 neemt zwart de aanval echter over.
27…Lc4! 28.Dh6 Tg8+
Een pijnlijk schaak.
29.Kh3
29.Kh1 gaat niet goed na de esthetisch verantwoorde terugzet 29…Le2.
29…Pc5?
In deze krankzinnige stelling had zwart liefst twee winstmogelijkheden door ‘direct’ op de gedeplaceerde witte koning af te gaan: 29…Ld5! 30.Txd5 Dxc3+ 31.De3 Dxa1 en ook het bizarre 29…Pf8! 30.Tc6 Le6+! (dat is de pointe) 31.Txe6 Dxc3+ en ook hier wint dit schaak een toren.
30.Tg1! Te8?
Maar nu is het ineens zwart die met veel geweld mat gaat! Bosch zocht de volgende varianten uit die alledrie min of meer tot remise hadden geleid
30…Td8 31.Txd8+ Dxd8 32.Dc6+ Dc7;
30…De7 31.Df6 Dxf6 32.Txg8+ Lxg8 33.Txf6 Kd7 – in beide gevallen zijn toren en pion even sterk als zwarts twee lichte stukken;
en zelfs 30…Lf1+!? 31.Txf1 Df7 32.Tc6+ Kb8 33.f3 Pe4 34.Tb6+ axb6 35.Dxb6+ Ka8 en vanwege de diverse matdreigingen moet wit afwikkelen met 36.Db7+ Dxb7 37.axb7+ Kxb7 38.fxe4 Kc6. Door het verschil in activiteit tussen de koningen kan zwart dit toreneindspel remise houden.
31.Tg7! Te7
31…Le6+ 32.Txe6 en 31…Lf7 32.Tc6 helpen zwart niet.
32.Tg8+ 1-0
Een alerte reactie van Rijnaarts en een overval op klaarlichte dag! Nou ja, klaarlicht…
Winnaars New In Chess schoonheidsprijs
