Door Peter Boel
De oogst van mooie partijen was schraal in de derde KNSB-ronde, maar wat we aan kwantiteit tekort kwamen kregen we dubbel en dwars terug aan kwaliteit. Want de enige twee partijen die de kandidatenlijst haalden waren allebei van topniveau. Na veel wikken en wegen kenden juryleden Willy Hendriks en Rick Lahaye de prijs toe aan Demre Kerigan voor zijn unieke torenvangst, voor Max Warmerdam, die een fraai dubbel paardoffer plaatste. Geheel toepasselijk ontvangt Kerigan het New In Chess-boek 100 Endgame Studies You Must Know van Jan Timman, dat bol staat van dergelijke creatieve vondsten.
Jurylid Willy Hendriks schreef over de winnende partij: “In een prettige stelling bood wit een pion aan met h3-h4 en dat vergiftigde kleinood had zwart beter aan zich voorbij kunnen laten gaan. Even later won wit zijn pion terug bij vorstelijke stelling. Maar het hoogtepunt moest nog komen: met 32.Lxg5 bracht wit een heel diep berekend kwaliteitsoffer. Zwart leek te kunnen ontsnappen met de tussenzet 33…Tg4 maar die toren werd even later ingesloten. Heel scherp vooruitgezien!”
Demre Kerigan – Roger Labruyère
(Paul Keres-Groningen Combinatie)
1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.Lb5+ Ld7 4.Lxd7+ Pxd7 5.0–0 Pgf6 6.Te1 e6 7.c3 Le7 8.d4 0–0 9.h3
9…cxd4
Lichte kritiek van Lahaye, die hier liever 9…Tc8 had gezien, “om de spanning erin te houden.” Het actieve 9…b5 is ook een idee.
10.cxd4 d5 11.e5 Pe4 12.Pbd2 Pxd2 13.Lxd2 Pb6 14.b3 Dd7 15.a4!
De opening is rustig verlopen, met de tekstzet pakt Kerigan ruimte.
15…Tac8
16.Te3! Tc6 17.Pe1 f5 18.Pd3
Deze manoeuvre, ditmaal mogelijk gemaakt door de torenlift, zullen we verderop in dit verslag nog terugzien!
18…Pa8?!
Waar moet dit paard straks heen? Dan liever via c8 proberen g6 te bereiken.
19.Tg3 Kh8?!
Zeker gezien het vervolg was het irritante 19…Lh4! hier beter geweest.
20.h4! Lxh4?!
Dit kan niet goed aflopen, maar het lijkt me een gevalletje van een pion willen hebben voor je ellende.
21.Th3 Ld8 22.Dh5 g6 23.Dxg6
En die ben je meteen weer kwijt, maar voorlopig is h7 gedekt en kan zwart de g-lijn pakken. De stelling van de kersverse FM staat echter al op instorten, met de zwakke zwarte velden, de zwakke e-pion en het passieve paard.
23…Tg8 24.Dh5 Tc7 25.Td1 De8
26.Pf4
Misschien wel typerend voor de bedaarde stijl van Kerigan. Hij is niet bang voor dameruil; een koningsaanval is ver weg en ook zonder dames heeft zwart grote problemen om alles gedekt te houden.
26…Dxh5 27.Txh5 Tc6 28.Lb4 Lg5 29.Ph3 Ld8 30.Ld6 Pc7 31.Pf4
Sterk was 31.Lxc7 Lxc7 32.Pf4 gevolgd door b4 en een tweede torenlift naar de derde rij.
31…Lg5
32.Txg5!
Een prachtig kwaliteitsoffer met een diepe pointe. Opmerkelijk genoeg weet Stockfish 15 het pas na een paar seconden te waarderen!
32…Txg5 33.Lxc7 Tg4
Verhindert de vork, en nu is het dus echt een volle kwaliteit. Maar…
34.Ld8! Txf4 35.f3
Zeldzaam! De toren is gevangen op f4 en zwart heeft zelfs geen tijd om hem te bevrijden met een kwaliteitsoffer! Uiteindelijk komt hij een vol stuk achter te staan.
35…h6
Verhindert 36.Lg5, maar wit heeft ook nog een koning.
36.Kf2 Tc3 37.Ke2
Natuurlijk niet 37.Kg3?? Tg4+. Maar wit heeft verbazend veel tijd.
37…Kh7 38.Td3!
Dit was ook op 37…Txb3 gevolgd. Er is geen ontsnapping mogelijk.
38…Tc8 39.Lf6 Tf8
40.g3
Nu wel net op tijd, anders slaat zwart op f6. Overigens was ook 40.Ke3 Txf6 41.Kxf4 Tg6 42.g3 Tg7 43.Tc3 winnend voor wit, maar het kan een stuk makkelijker.
40…Te4+ 41.fxe4
En Roger speelde nog een paar onnodige zetten om bij te komen:
41…fxe4 42.Tc3 Tf7 43.Tc8 Kg6 44.Tg8+ Kh7 45.Te8 Tc7 46.Txe6 Tc2+ 47.Kd1 Tb2 48.Te7+ Kg8 49.e6 Tf2 50.Tg7+ Kh8 51.Le5 1–0
Zo’n torenvangst is behoorlijk uniek in een praktische partij. Rick Lahaye vond dit thema mooi aansluiten bij de prijs voor deze ronde, het boek 100 Endgame Studies You Must Know van Jan Timman. Om de lezer ook een beetje warm te maken volgt hier een stelling uit dit boek, uit een studie met een soortgelijk motief:
Studie Yochanan Afek, 1972
De zwarte toren heeft elf velden om naartoe te gaan, maar geen enkel veld is goed.
Deze partij vonden de juryleden nog net iets mooier dan die van kandidaat nummer twee, die al vroeg bekend was. Max Warmerdam speelde de volgende partij vooruit omdat hij op 9 december in de Montenegrijnse stad Petrovac zat voor het Europees Kampioenschap. Qua openingsopzet vonden Lahaye en Hendriks deze partij interessanter, maar de winnende combinatie van Kerigan werd net iets bijzonderder geacht.
Max Warmerdam – Jonas Gallasch
(Apeldoorn-Zuid Limburg)
1.e4 c6 2.d4 d5 3.e5 Lf5 4.Pf3 e6 5.Le2 Pd7 6.0–0 a5
7.Pe1
Een modern idee waarmee wit, zo vertelde Rick Lahaye, het zwarte lichte-stukkencluster op de koningsvleugel wil gaan lastigvallen. Het voordeel van de Caro-Kann boven het Frans is dat zwart de c8-loper buiten de keten kan ontwikkelen, maar het nadeel daarvan is dat zijn stukken op de koningsvleugel elkaar in de weg kunnen komen te staan. Wit ruilt daarom niets af en laat zwart ontwikkelen, waarbij deze de loper doorgaans terugtrekt op g6, het koningspaard op f5 zet en de koningsloper op e7. Wit neemt daarop een opstelling in met zijn koningspaard op f4 en dan g3 en h4 met de dreiging h4-h5.
7…a4
De witte opzet kwam mooi tot uitdrukking in een Olympiadepartij tussen Jorden van Foreest en Luca Moroni, Budapest 2024. Hier speelde zwart 7…Pe7 8.c3 a4 9.Pa3 Lg6 10.Pd3 Pf5 11.Pc2 Le7 en nu voerde Van Foreest het plan uit: 12.Pf4 b5?! (Stockfish geeft de voorkeur aan 12…c5 13.g3 Lg5, maar ook dan heeft wit na 14.Pxg6 hxg6 15.f4 een prettig voordeel) 13.g3 Db6 14.h4 h6 15.Pxg6 fxg6 en hier is het al bijna +3… zwart heeft grote problemen op de witte velden en na 16.h5 g5 17.Pe3 0–0–0 18.Lg4 Tdf8 19.Dd3 won Van Foreest vrij snel. Lahaye: “Vermoedelijk heeft Warmerdam dit samen bekeken met Jorden gedurende de Olympiade.”
8.c3 Pe7 9.Pa3 c5
Gallasch onderneemt eerder actie tegen het witte centrum en plant een andere stukkenopstelling. Opvallend was dat Warmerdam deze stelling ook op het bord kreeg in de zevende ronde van het Europees Kampioenschap tegen Szymon Gumularz. De jonge Poolse grootmeester koos hier voor 9…h6!? 10.Pac2 Db6 11.Pd3 Lh7 en loste zo het koningsvleugelprobleem min of meer op.
10.Pac2
En meteen zien we een licht nadeel van zo’n professionele voorbereiding. Warmerdam volgt rustig zijn plan, terwijl hij, aldus Lahaye, een interessante mogelijkheid had om direct te profiteren: 10.Lg5! (met de onmiddellijke dreiging 11.Pb5) 10…Db6 11.dxc5 Pxc5 12.b4! (daarmee wordt de a-lijn geopend en wint de paarduitval naar b5 nog meer aan kracht. Grappig genoeg is dit ook de zet waarmee Warmerdam vier zetten voor het einde groot voordeel had kunnen bereiken tegen de lang gerokeerde koning van voornoemde Gumularz in het Europees Kampioenschap; de Nederlander deed het niet en berustte even later in een zetherhaling) 12…axb3 13.axb3 Pc6 14.Pb5 Txa1 (na 14…Tc8 wordt zwart met 15.b4 Pd7 16.Le3 Dd8 volledig teruggedrongen) 15.Dxa1 met een gevaarlijke aanval voor wit.
10…Pc6 11.Ld3
Nu de zwarte stukken niet opgehoopt staan op de koningsvleugel wil Warmerdam de sterke loper van f5 wel afruilen.
11…Lg6 12.g3 Db6 13.Tb1 Le7
De engine geeft hier 13…Lxd3 14.Pxd3 Db5!? met actief tegenspel. Een soortgelijk plan (met …Da6) voerde Gumularz ook uit. Na de ruil op g6 zijn de zwarte koningsvleugelpionnen erg statisch en de toren alleen richt op de h-lijn niet veel uit.
14.Lxg6 hxg6 15.Pf3 cxd4 16.cxd4 a3 17.h4 axb2 18.Txb2 Dc7 19.Lg5
Zwart staat onder vervelende druk, maar de manier waarop hij daar onderuit probeert te komen creëert te veel zwaktes:
19…f6?! 20.Lf4 f5 21.Lg5
Geduld is een schone zaak. Nu nog het c2-paard naar f4 manoeuvreren en de zaak is bekeken. Daarnaast heeft wit ook nog het idee van triplering op de b-lijn.
21…Ta7 22.Pe3 Lxg5?
Gallasch houdt het niet meer uit, maar goede raad was al duur.
23.Pxg5 Ke7
En nu is het einde snel en spectaculair:
24.Pxe6! Kxe6 25.Pxd5! Dc8
Na 25…Kxd5 26.Db3+ is het mat in drie.
26.Pf4+ Ke7
In het geval van 26…Kf7 pakt wit natuurlijk niet het paard terug met 27.e6+ (wat ook wint) maar zet hij eerst alles neer met 27.Db3+ Ke8 28.Tc1 en loopt hij daarna binnen.
27.Pxg6+ Kf7 28.Pxh8+ Dxh8
En nu, prozaïsch maar toch elegant:
29.e6+ Kxe6 30.d5+ 1–0
