Jaap Houben
Door Peter Boel
De vierde KNSB-ronde was heel anders dan de derde. Er was maar één inzending en er viel heus wel wat te beleven, maar een echte toppartij van grote schoonheid zat er niet bij. Juryleden Frank Erwich en Thomas Willemze konden voor deze ronde geen winnaar aanwijzen en omdat we toch altijd iets weg willen geven kwamen ze tot een creatieve oplossing: late inzender Jaap Houben krijgt alsnog de prijs voor zijn fraaie partij uit de derde ronde! Het New In Chess-boek Ding Liren’s Best Games van Davorin Kuljasevic gaat dus naar Jaap. Om uw geheugen op te frissen hier nog een linkje naar het verslag van die historische derde ronde.
Een eervolle vermelding in deze vierde ronde kreeg Arthur de Winter, “die op zeer instructieve wijze liet zien hoe je het Konings-Indisch moet spelen,” schreven Willemze en Erwich. “De jury miste echter toch wat extra’s.”
Mark van der Werf – Arthur de Winter
LSG IntelliMagic-Zukertort Amstelveen
1.d4 Pf6 2.c4 g6 3.Pc3 Lg7 4.e4 d6 5.Le2 0–0 6.Pf3 e5 7.Le3 De8
Een interessante variant. De hoofdzet (meer dan 5000 partijen in MegaBase!) is hier 7…Pg4; zwart stelt die nog even uit.
8.dxe5 Pg4 9.Lg5
9.exd6 Pxe3 10.fxe3 Lxc3+ 11.bxc3 cxd6 is weliswaar pittoresk maar verder nogal triest voor wit.
9…Pxe5 10.0–0 Pa6 11.Pd4
11…c6!?
Een ambitieus en nog niet vaak beproefd concept. 11…Pc6 staat hier als beste bekend en ook 11…Le6 is vrij vaak gespeeld. De engine vindt de tekstzet niet best, ongetwijfeld vanwege de verzwakking van d6, maar De Winter zal het goed hebben bestudeerd.
12.Dd2 Pc5 13.Tad1
13.b4 Pe6 14.Le3 Pxd4 is nog wel speelbaar voor zwart.
13…a5 14.f3
Agressiever was 14.h3 en later f2-f4.
14…a4 15.Pc2
Als wit iets wil, moet hij het van 15.Lh6 hebben. Na de langzamere tekstzet kan zwart min of meer orde op zaken stellen.
15…Le6 16.Pe3 f6 17.Lf4 Td8 18.Dc2 a3 19.b3
Ook hier had het actiever gekund met 19.b4 Pa6 20.Db3, maar ook dan gaf 20…f5! zwart tegenspel.
19…f5! 20.exf5 gxf5 21.Tfe1 De7
Extra dekking van d6; zwart is niet bang voor het vis-à-vis op de e-lijn.
22.Lf1 Pg6 23.Pe2
23…Le5
Dit is op zich OK, maar met 23…d5 had zwart voordeel kunnen krijgen; de d-pion dreigt gewoon brutaal door te stomen.
24.Lxe5?
Geeft zwart gelijk; nu krijgt hij het initiatief. Met de kromme stutzet 24.g3!? had wit kunnen blijven staan.
24…dxe5 25.Txd8 Dxd8 26.Td1 Db6 27.Kh1 f4 28.Pg4 e4
28…Lxg4! 29.fxg4 e4 zag er nog ellendiger uit voor wit.
29.Pf2 e3
Nu is het structureel ook hopeloos voor wit. Van der Werf biedt nog taai weerwerk, maar in het eindspel trekt hij toch aan het kortste eind.
30.Pe4 Pxe4 31.Dxe4 Lf5 32.Dd4 Dxd4 33.Txd4 Te8 34.Td1 Kf7 35.g3 h5
36.Pd4
De zwarte e-pion kan het ook al af zonder ondersteuning van de f-pion, bijvoorbeeld 36.gxf4 (natuurlijk niet 36.Pxf4?? Pxf4 37.gxf4 e2) 36…Lc2! en als er nu wat geruild wordt volgt het dodelijke …Lxb3.
36…Td8 37.Le2
37…Lb1!
Het begin van een nauwkeurige afwikkeling.
38.Txb1 Txd4 39.Td1
Enige zet…
39…Txd1+ 40.Lxd1 Kf6 41.Kg2 Ke5 42.Kf1 Kd4 43.Lc2
43…Kc3!
De tweede belangrijke afwikkeling, naar een gewonnen pionneneindspel.
44.Lxg6 Kd2 45.Ld3 Kxd3 46.Ke1
Natuurlijk niet 46.gxf4? Kd2. Na de tekstzet is wit zelfs de eerste die promoveert, maar het dame-eindspel is verloren.
46…fxg3 47.hxg3 Kc2 48.f4 Kb2 49.f5 Kxa2 50.f6 Kxb3 51.f7 a2 52.f8D a1D+ 53.Ke2 Dg1
Wit heeft geen schaakjes en de simpele dreiging is 54…Df2+, dus Van der Werf gaf op na:
54.Kd3 Df2 0-1
Over de volgende partij schreef de jury: “De manier waarop zwart op het einde een matnet met dame en loper in de stelling kon vlechten was fraai, maar de partij was net iets te eenzijdig om er met de prijs vandoor te gaan.”
Sjef Rijnaarts – Lennert Lenaerts
Apeldoorn-Zuid Limburg
1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 a6 4.La4 Pf6 5.0–0 Le7 6.Te1 b5 7.Lb3 0–0 8.h3 Lb7
9.a4!?
Steviger is hier de hoofdzet 9.d3; na de tekstzet bereikt zwart vrij gemakkelijk gelijk spel omdat hij op de damevleugel alles al goed heeft staan.
9…d5 10.axb5 axb5 11.Txa8 Lxa8 12.exd5 Pxd5
Alerter was direct 12…Pd4!. Nu had wit licht voordeel kunnen bereiken met 13.Pc3!.
13.d3 Pd4 14.Pxd4 exd4
15.Pd2?!
Na deze passieve zet heeft zwart alles: meer ruimte en actievere stukken. Wit staat nog OK na stoorzetten als 15.Pa3 of 15.Dg4.
15…c5 16.Pf3 Lf6 17.Ld2 Lb7 18.Da1 h6?!
18…Pe7!.
19.Da7! Dc8 20.Pe5 Td8 21.Da5 Te8 22.Pg4 Txe1+ 23.Lxe1 c4 24.La2 Pf4 25.Dxb5 Pxg2
Na zwarts onnauwkeurigheidje op zet 18 heeft wit zich goed teruggevochten, en nu was 26.Lb4 of eerst ruil op f6 en dan 27.Lb4 goed genoeg geweest voor gelijkspel. Rijnaarts gaat nu echter ‘in een vork’ staan:
26.Ld2? Ph4! 27.Lxh6
Dit zal de pointe zijn geweest, maar die kan zwart negeren:
27…Pf3+ 28.Kf1 De6!
Ineens is de witte koning in levensgevaar. Mogelijk had Sjef overzien dat hij niet kan slaan op b7 wegens …De1+, …Dg1+! en zwart wint de dame op b7 met de ‘spies’ …Dh1+.
29.Db4 Le7! 30.Da5
30…Ph2+!
Niet de enige winst, wel de aantrekkelijkste.
31.Pxh2 Dxh3+ 32.Ke2 Dxh2 33.Ld2 Dh3 34.Lb4 Lf3+ 35.Kd2 Dh6+
En het is mat op c1.
0-1
Van partij nummer 3 vonden de twee juryleden vooral de slotzet mooi. “Maar verder was de partij te licht om als winnaar uit de bus te komen. Wel valt er in de analyse veel moois te beleven, daar Stockfish op verschillende momenten om thematische offers op d4 en c3 vraagt.” Kijkt u even mee?
Yong Hoon de Rover – Daniel Fridman
De Waagtoren-HMC Den Bosch
1.e4 e6 2.d4 d5 3.Pc3 Pf6 4.e5 Pfd7 5.f4 c5 6.Pf3 Pc6 7.Le3 Db6 8.Pa4 Da5+ 9.c3 b6
Fridman heeft dit al meerdere malen op het bord gehad. De hoofdzet is hier 10.Ld2 en na 10…c4 11.b4 kan zwart dan een speculatief stukoffer plegen met 11…Pxb4, waarmee Fridman o.a. in 2022 een partij won van Dragnev en remiseerde met Solodovnichenko. Zwart hoeft niet te offeren, overigens; de Poolse topgrootmeester Jan-Krzysztof Duda heeft hier meermalen 11…Da6 gespeeld.
10.a3 c4 11.Le2 La6 12.0–0
12…Le7!
Een nieuwe zet; zwart ontwikkelt verder. 12…Lb5 is mogelijk, maar wit kan droogjes reageren met 13.b4! (of ook 13.b3!?) 13…Dxa4 14.Db1 en wit wint het stuk met rente terug met 15.Ld1 Da6 16.a4.
Als zwart 13.f5 wil verhinderen kan hij ook 12…g6 spelen, maar Fridman is niet bang voor de witte opstoot. De Rover reageert aanvankelijk wel goed:
13.f5 exf5 14.b4 cxb3 15.Lxa6 Dxa6 16.Dxb3 Td8!
Nu kan wit natuurlijk niet op d5 slaan.
17.Pg5?!
Een heel logische zet, maar toch voorbarig, zoals zal blijken.
17…Pf8! 18.Txf5 Lxg5?
Zwart had hier een sterke counter met 18…De2! 19.Lf2 Pa5 en pas daarna 20…Lxg5 en 21…Pe6.
19.Lxg5 Td7 20.Pb2 Pe6 21.Ld2
21…0–0?!
21…Pcxd4 22.cxd4 Pxd4 23.Dh3 Pxf5 24.Dxf5 De2 gaf ongeveer gelijke kansen, nu krijgt wit een sterk initiatief.
22.Taf1 Tc8 23.h4 De2 24.T1f2
24.T5f2! De4 25.Db5 Tcc7 26.Pd1 met controle.
24…Dg4 25.h5? h6?
Nu was het trucje 25…Pcxd4 (of het andere paard) nog sterker en had het zwart winstkansen gegeven; zwart heeft ook de c-lijn voor zijn toren en een sterke vrije d-pion.
26.Db5 Tcc7 27.Df1 Pa5 28.T2f3
Beter was iets als 28.T5f3.
De tekstzet laat de loper op d2 ongedekt en dat geeft zwart de gelegenheid tot een venijnige uitval:
28…Pb3!
Een vrij onwaarschijnlijk veld voor het paard, maar hier blijkt het een enorme luis in de witte pels te zijn.
29.Dd3
Na 29.Le1 had de Duits-Letse grootmeester waarschijnlijk wel op d4 geslagen.
29…De4!?
Nog sterker was 29…Pxd2 30.Dxd2 Pg5 en nu bijvoorbeeld 31.Tf1 Pe4 en het stort in bij wit.
30.Lf4 Dxd3
Fraai was 30…Txc3! 31.Dxe4 dxe4 32.Txc3 Pbxd4 en de toren op f5 is gevangen! Maar zulke varianten heeft zwart al niet meer nodig. Op de volgende zet kon het overigens ook nog.
31.Txd3 Pxf4!? 32.Txf4
32…Pc1!
De laatste pointe die zwart rest, en die mist Fridman niet.
33.Te3 Txc3 34.e6 fxe6 35.Txe6 Tc8 36.Pd1 Tf8 37.Tg4 Tf5! 38.Txh6 Pe2+ 39.Kh2
39…Td6!
En deze toren mag niet geslagen worden wegens het Anastasia-mat op h5, dus gaf wit op.
Voor de tweede achtereenvolgende maal stuurde Yannic Husers een vrolijke winstpartij op. Deze tweede was ook niet foutloos maar wel goed van opbouw, met een zware strijd over het hele bord en een aantal aardige momenten. De partij laat vooral zien dat het schaakspel te moeilijk is voor mensen. Ofwel, zoals Erwich en Willemze schreven: “Een spannende partij waarbij de evaluatie flink op een neer golfde en zwart beloond werd voor gedurfd spel. De partij was uiteindelijk iets te grillig voor een schoonheidsprijs.”
Menno van ’t Veld – Yannic Husers
Almelo-Spassky’s (klasse 2A)
1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lc4 Pf6 4.d3 h6 5.0–0 d6 6.a4 g5
Ach ja, waarom niet meteen? Deze optimistische uitval is inmiddels behoorlijk populair geworden.
7.c3 Lg7 8.Te1 0–0 9.a5
Heel onverstoorbaar wint wit ruimte helemaal aan de andere kant van het bord. Al even onverstoorbaar zet Husers nu door op de koningsvleugel:
9…g4
Vreemd genoeg is dit nog nooit eerder gespeeld volgens de database. Zwartspelers kozen hier voor 9…a6, de tegenactie in het centrum met 9…d5 of het bekende omspelen van het paard met 9…Pe7.
10.Pfd2 Pe7 11.Pf1 c6 12.Lb3 Pg6 13.Pbd2 Dc7
Zwart is voortvarend begonnen maar doet het nu rustig aan. In aanmerking kwam 13…d5 of 13…h5. Voor de aanval staat de dame niet ideaal op c7, hoewel in de partij anders zal blijken!
14.Pe3 h5 15.Pdf1 Le6 16.Pg3
Hij wil naar f5, maar dat kan beter met het e3-paard en dit paard staat nogal kwetsbaar op g3. Direct 16.Pf5 gevolgd door 17.Lg5 had zwart voor grote problemen gesteld.
16…d5 17.Dc2?!
Ook de verkeerde kant op?!
17…Pe7?!
Idem dito?!
18.d4
En dit speelt zwart min of meer in de kaart. Direct de andere breekzet 18.f3 of daarop aansturen met 18.Tf1 was nu geboden.
18…h4
19.Pgf5!?
Niet per se slecht, maar eerst ruilen op d5 was nog wat sterker.
19…Pxe4 20.Pxg7 Kxg7 21.De2 f5?!
Een natuurlijke reactie, maar nu zwart (door wits 18.d4) de mogelijkheid had de diagonaal h2-b8 te openen was 21…g3! hier sterk geweest. De zwarte koning lijkt er wat kaal bij te staan, maar er staan vele zwarte stukken in de buurt om hem te beschermen en om aan te vallen.
22.f3! gxf3 23.gxf3 Pf6 24.dxe5 Ph5!
Niet 24…Dxe5 25.Dd1! en zwart krijgt problemen over de e-lijn.
25.Pg2 Pg6?!
26.f4
Wit kon hier het zwarte spel op de koningsvleugel plomberen met de leerzame zet 26.Lg5! gevolgd door 27.f4. De eenzame loper schermt de witte koning af en maakt voorts allerlei aanvalsideeën mogelijk.
26…Th8 27.Tf1 h3?!
Nogal verplichtend; direct 27…Tag8 was beter.
28.Pe1 Tag8 29.Kh1 Kf8 30.Le3
Als deze loper op c5 komt is het met schaak; daarom was 29…Kf7 nauwkeuriger geweest. Daarna kan de zwarte dame niet meer rangeren over de zevende rij, maar dat is zwart toch niet van plan.
30…c5 31.Df3?
Hier staat de dame veel te kwetsbaar.
31…Dc6
Zwart kon direct winnen met 31…c4! 32.Lc2 Ph4 gevolgd door het dodelijke pionoffer 33…d4 met vernietiging over de lange diagonaal. Na de tekstzet kan wit dit nog enigszins tegenhouden.
32.c4
32…Pgxf4??
Een ernstige tactische fout die niet wordt afgestraft. Hier viel een gewonnen dameloos middenspel af te dwingen met 32…dxc4! 33.La4 Dxf3+ 34.Pxf3 (34.Txf3 Ld5) 34…Pgxf4 35.Lxc5+ (beetje jammer dus, maar niet genoeg voor wit) 35…Kf7 36.Lxa7 Ld5 en wit staat volledig aangeschroefd.
33.cxd5?!
33.La4! was hier ineens weer winnend; het paard op f4 gaat verloren.
33…Pxd5 34.Lf2?
Wit had weer de controle maar laat nu toch weer een paard op f4 toe, waarna zwart weer in het voordeel is.
34…Phf4 35.Lg3 Pg6
35…Tg4!.
36.Pd3 Pge7?!
Mogelijk in tijdnood speelt zwart nu toch weer op safe; het scherpe 36…c4 of 36…Ph4 was sterker, hoewel lastiger te beoordelen.
37.Tac1 b6 38.axb6 axb6 39.La2?
Het blijft een penibele stelling waarin elk klein foutje fataal kan zijn. Met het fraaie 39.Pb4! kon wit wat stukken ruilen en aansturen op een ongeveer gelijkstaand eindspel.
39…Tg4?!
Met 39…Kf7 (om Le6 te dekken) of 39…Lf7! had zwart het roer weer kunnen overnemen. De tekstzet komt neer op een kwaliteitsoffer waarvoor zwart wel een mooi initiatief krijgt.
40.Dxg4 Pe3+ 41.Df3 Lxa2
42.Pb4!?
Mogelijk dacht Van ’t Veld dat zijn tegenstander zich hier had vergaloppeerd. Veiliger was de dames te ruilen met 42.Dxc6 Pxc6 43.Tf2 hoewel zwart nog wel voldoende compensatie heeft voor gelijkspel na 43…Ld5+ 44.Kg1 Le4.
42…Da4?
Na 42…Pxf1 43.Pxc6 Ld5 44.Txf1 Lxc6 45.Dxc6 Pxc6 46.Txf5+ Ke7 was de storm gaan liggen en resteert een remise-achtig eindspel.
43.Pxa2?
Geeft zwart toch weer gelijk. Na 43.Dxe3 Dxb4 44.Kg1 consolideert wit en heeft zwart niet meer genoeg compensatie voor de kwaliteit. Zo verliest 44…Dxb2? een stuk na 45.Tf2 Db3 46.Dd2.
43…Pxf1! 44.Txf1 Dxa2
Met de dames nog op het bord, waarmee de witte koning nooit veilig is, en zijn damevleugelpionnen heeft zwart nu weer overwicht.
45.b3 c4?
45…Th6!. Na de tekstzet kon wit een gevaarlijk tegenoffensief inluiden met 46.e6!.
46.bxc4 Dxc4 47.Td1 Kf7 48.Te1?
Geeft zwart de gelegenheid tot een originele blokkade. Beter was 48.Kg1.
48…Ke6! 49.Td1 Pd5
Dit staat als een huis. Nu kan zwart in alle rust zijn toren en zijn b-pion erbij halen. Wit heeft geen enkel tegenspel meer, vooral omdat zijn dame de lange diagonaal nooit mag verlaten.
50.Lf2 b5 51.Lg1 Tg8 52.Tf1 De4
Een beetje zonde, maar het eindspel, met twee gevaarlijke zwarte vrijpionnen, is natuurlijk hopeloos voor wit.
53.Dxe4 fxe4 54.Ld4 Tg4 55.Tb1 e3 56.Lc5 Tc4 57.Ld6 b4 58.Kg1 Tf4 59.Lf8 0–1
U vraagt zich wellicht af waarom de jury de onderstaande partij, de uitsmijter van vandaag, niet meenam in het rapport. Welnu, vrijwel de hele partij was al bekend; online had de Engelse houwdegen (en Koningsindisch-expert) Gawain Jones het pionierswerk al verricht en Friso Nijboer had daarvan goed kennis genomen. Op het eerste moment dat hij zelf moest nadenken stond hij al gewonnen.
Nick Maatman – Friso Nijboer
Groninger Combinatie-Kennemer Combinatie
1.d4 Pf6 2.c4 g6 3.Pc3 Lg7 4.e4 d6 5.Le2 0–0 6.Pf3 e5 7.0–0 Pbd7 8.Dc2 De7 9.Le3 c6 10.Tad1 h6
11.Tfe1
Nu blijkt het witte bolwerk op d4 kwetsbaar. Nodig is hier 11.h3 of 11.d5.
11…Pg4! 12.Lc1 exd4 13.Pxd4
Voor wat het waard is: Stockfish geeft hier nog de befaamde 0.00 evaluatie na het bizarre 13.Txd4! Pxh2! (13…Lxd4 14.Pxd4 zal geen enkele Koningsindisch-speler ooit doen; de loper op g7 is in dit soort stellingen meer waard dan een toren) 14.Kxh2 Lxd4 15.Pxd4 De5+ 16.Kg1 Dxd4 17.Lxh6 en wit heeft genoeg compensatie voor de kwaliteit.
13…Pxf2!
Auw! Nu wordt de witte koning het vrije veld in gestuurd vanwege de kwetsbaarheid van d4 (en de relatieve kwetsbaarheid van de toren op e1).
14.Kxf2 Dh4+ 15.Ke3
15.Kf1 Lxd4 16.Txd4 Df6+ verliest een kwaliteit voor wit, ditmaal met te weinig compensatie omdat zijn eigen koning te kwetsbaar blijft. Na 17.Lf3 Dxd4 18.Lxh6 Te8 19.Td1 Dxc4+ 20.Le2 Dc5 21.Dd2 Pf6 gaf de Duitse GM Dennis Wagner op in een online vluggertje voor kwalificatie voor het Europees Kampioenschap met Gawain Jones in 2020.
15…Lxd4+ 16.Kxd4 Df2+ 17.Le3
Nu moet je maar net weten dat drie zwarte schaaks wit de das om doen:
17…c5+ 18.Kd3 Pe5+ 19.Kd2 Pxc4+ 20.Kc1 Pxe3
En het is afgelopen.
21.Dd2 Le6
Nijboer heeft zijn huiswerk goed gedaan. De tekstzet is nog weer iets sterker dan 21…Pxd1 22.Txd1 Dh4 23.Lc4 Le6 24.Lxe6 fxe6 25.Dxd6 Df4+ en zwart won na nog een paar zetten in een vluggertje op Titled Tuesday tussen Laurent Paoli en Gawain Jones in 2021. Die kwaliteit ‘loopt niet weg’:
22.Tf1 Pxf1 23.Txf1 Dh4 24.Dxd6 Dg5+
En opgegeven. Na 25.Kb1 Tad8 kan wit toch maar beter de dames ruilen.
Ding Liren’s Best Games: A Chess Biography van Davorin Kuljasevic.
